موضوعات اصلي
در حدود 43 هزار گونه از مهرهداران شناسايي شده است. مهرهداران شامل ماهيها، دوزيستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران است. مهرهداران داراي اسكلت داخلي هستند كه سبب حركت و نگهداري اندامهاي داخلي آنها ميشود.
دستگاه عصبي به شكل لولهاي در امتدا سمت پشتي بدن وجود دارد و طناب عصبي ناميده ميشود. قسم جلويي لوله عصبي حجيم شده، مغز را ميسازد. دستگاه عصبي مركزي، توسط رشتههاي عصبي، با اندامهاي مختلف بدن مرتبط است. دستگاه گردش خون شامل: قلب و رگها است. قلب داراي حفرههايي است كه خون را به سرتاسر بدن ميفرستد. قلب، سه نوع رگ خوني دارد كه سرخرگ و سياهرگ و مويرگي در بدن وجود دارد. سرخرگها خون را از قلب بيرون ميبرند. سياهرگ خون را به قلب باز ميگردانند. مويرگها سرخرگها و سياهرگها را به هم متصل ميكنند و محل تبادلات مواد غذايي، بين خون و سلولهاي بدن هستند. دستگاه گردش خون در مهرهداران بسته است.
غذا در دستگاه گوارش هضم ميشود. دستگاه گوارش شامل اندامهايي است كه شيره گوارش را ترشح ميكنند. بيشتر غذاهايي كه مهرهداران مصرف ميكنند قبل از اينكه مورد استفاده سلولها قرار گيرد بايد به صورت محلول در آب باشند.
ترشحات اندامهايي مانند كبد و لوزالمعده، به گوارش غذا كمك ميكند. غذاي گوارش يافته جذب خون ميشود و توسط آن به سلولهاي بدن ميرسد.
ماهيها در آب زندگي ميكنند. دماي بدن آنها با تغيير دماي بدن آنها و با تغيير دماي محيط تغيير ميكند. يعني خونسرد هستند. اندام حركتي در ماهيها مانند بالههاي دوُمي، مخرجي، شكمي، سينهاي و پشتي ميباشد.
پوست همه ماهيها از پولك پوشيده شده است. تعداد پولك در يك ماهي جوان و يك ماهي مسن برابر است. دستگاه تنفسي در ماهيها شامل آبششها ميباشد.
دستگاه گردش خون در ماهيها شامل: قلب و رگهاست. قلب دو حفره دارد و از يك دهيليز و بطن ساخته شده است. خون تيره توسط سياهرگ وارد دهليز ميشود و از آنجا به بطن ميرسد. انقباض بطن سبب بيرون راندن خون از قلب و رفتن آن به آبششها ميشود.
ماهيهاي غضروفي داراي اسكلت غضروفي هستند. سفره ماهي، يكي از اين ماهيها ميباشد. ماهيهاي استخواني داراي اسكلت استخواني هستند. آبشش آنها داراي سرپوش است كه هنگام تنفس دائماً باز و بسته ميشود.
در ماهيها علاوه بر وجود حس چشايي، بينايي، شنوايي، اندام حسي ويژهاي به نام خط جانبي وجود دارد. اين اندام داراي سلولهاي حسي ويژهاي است كه به صورت دو خط در طرفين ماهيها از سر تا دم امتداد دارد و به كمك اين سلولها قادرند، ارتعاشات ضعيف آب را حس كنند. لقاح در ماهيها خارجي است. به صورتي كه در هنگام توليد مثل، ماهي ماده، تخمكها و ماهي نر، اسپرمهاي خود را در آب رها ميسازند. تركيت تخمكها و اسپرمها تشكيل تخم را در آب صورت ميدهد. بنابراين ممكن است بسياري از تخمها به بار نيايند و از بين بروند.
امروزه به منظور توليد بيشتر ماهي در كارگاهاي تكثير و پرورش ماهي ميزان تركيب سلولهاي جنسي را بالا ميبرند. به اين منظور در فصل توليد مثل ابتدا با به دست آوردن تخمكها از ماهي ماده و اسپرمها از ماهي نر و ريختن اسپرمها بر روي تخمكها امكان برخورد بين گامتها را افزايش ميدهد. تخمها در شرايط مطلوب شروع به رشد ميكنند. از نوزادان ماهي پس از بيرون آمدن از تخم مدتي نگهداري ميشود. سپس بچه ماهيها را براي ادامه رشد و نمو در درون درياچه ميريزد.
بيش از 200 هزار گونه از قورباغهها و وزغها، شناخته شدهاند كه همگي جزو دوزيستان بي دم به شمار ميروند. دوزيستان جانوراني خونسرد هستند و دوزيستان تابع دماي محيط هستند، يعني دماي بدن آنها با تغيير دماي محيط تغيير ميكند.
در دهان قورباغه دو سوراخ كوچك اضافي وجود دارد. اين سوراخها به كيسههاي صوتي مرتبط هستند، هوا از اين سوراخ واردي كيسههاي صوتي ميشود. وقتي قورباغه صدا در ميآورد، هوا از ششها و كيسههاي صوتي، به سوي طنابهاي صوتي رانده ميشوند.
قلب دوزيستان بالغ، 3 حفرهاي ميباشد. داراي 2 دهليز و 1 بطن است و گردش خون مضاعف دارند. سمندرها از دوزيستان دُم دار، بدني طبيعي، پاهاي كوتاه، انگشتان بدون چنگال و دم دراز هستند. وابستگي سمندرها بيشتر از قورباغهها است.
خزندگان اولين مهرهداراني هستند كه توانايي زيستن در خشكي را پيدا كردهاند. از جمله سازگاريهايي كه سبب شده خزندگان بتوانند در خشكي زندگي كنند، يكي دارا بودن پولكهاي ضخيم در مارها و صفحات استخواني ضخيم در لاكپشت و تمساحها در سطح خارجي پوست است. اين پوست سبب ميشود كه آب بدن جانور كمتر از بين برود و جانور دچار كم بي آبي نشود و كمتر احتياج به آب پيدا بكند. لقاح در خزندگان داخلي است و تخم خزندگان داراي ذخيره كافي غذايي و پوسته آهكي است كه از خشك شدن و اتلاف آب تخمها جلوگيري ميكنند.
در قلب برخي خزندگان مانند مار، سوسمار، در وسط بطن ديواره ناقصي به وجود آمده است كه در خزندگان عالي مانند تمساح، اين دوره كامل شده است و حدود 200 ميليون سال پيش خزندگان، بزرگترين گروه مهرهداران عظيم الجثهاي بودند که دايناسور ناميده ميشدند كه طول قامت برخي از آنها به بيش از 25 متر ميرسيده است.
لاكپشتها از جمله خزندگان هستند. ويژگي اين گروه عبارتند از؛ داشتن لاك ِ پشتي و لاك شكمي است. جنس لاك، استخواني است، بنابراين جزو اسكلت جانور به شمار ميآيد و همزمان با ساير اندامها رشد مينمايند. براي لاكپشتيان كه به كندي حركت ميكنند، لاك ارزش حياتي دارد. لاكپشتها منقار شاخي دارند. بيدندان و گياهخوار هستند. لاكپشتهاي دريايي بسيار بزرگتر از نمونههاي خشكي هستند.
لاكپشت ماده براي تخم گذاري به خشكي ميآيد و داخل شنها تخم گذاري ميكند و روي آن را ميپوشاند. جنين داخل تخمها در اثر گرماي نور خورشيد، مراحل رشد را ميگذارند. نوزادان پس از بيرون آمدن از تخم بر اساس غريزه به دريا باز ميگردند.
لاكپشتها چون با شش تنفس ميكنند براي نفس كشيدن بايد خود را به سطح آب برسانند.
